Σοφίας Νους

RUDOLPH TEGNER ZEUS GIVING BIRTH TO ATHENA
Το απίθανο γλυπτό  του Δανέζου γλύπτη  Rudolph Tegner, ο Δίας γεννώντας την Αθηνά

ΑΘΗΝΑ

Η Νοητική εξέλιξη των Ελλήνων

Οι Έλληνες, ο πρώτος λαός που κατέκτησε τη λογική σκέψη και διατύπωσε καθολικούς νόμους για τη λειτουργία του σύμπαντος, έπλασαν μια θεά που προσωποποιούσε την εξυπνάδα και τη φρόνηση. Η θεά της στρατηγικής και του πολέμου  που συνδυάζει τη δύναμη και τη γενναιότητα με τη σύνεση και την εξυπνάδα

Άλλωστε, ακόμη και ο τρόπος γέννησης της  ήταν τέτοιος που μαρτυρούσε τις ιδιότητές της αυτές Γι΄αυτό ο Όμηρος την αποκαλεί Τριτογένεια δηλ. αυτή που γεννήθηκε σε αυτόν τον κόσμο από άλλη Τρίτη αιτία, και το όνομα της αντηχούσε σε όλον τον Ελληνικό κόσμο  και την επικαλούντο πάντα για κάτι ανώτερο και δύσκολο.

Η γαλανομάτα κόρη ξεπήδησε από το κεφάλι του παντοδύναμου και πάνσοφου Δία, με μία τσεκουριά του Ήφαιστου  πάνοπλη. Κρατούσε ασπίδα, φορούσε περικεφαλαία και κουνούσε απειλητικά το δόρυ της. Η Γλαυκώπις λάμπουσα θεά ,που διαπερνάει με τα φλογερά της μάτια τα σκοτάδια, όταν σήμαινε η ώρα να εμφανιστεί στον κόσμο, ξεπήδησε χορεύουσα με πανοπλία έβγαλε μια πολεμική κραυγή που έκανε τον Όλυμπο να σειστεί ολόκληρος και έφτασε ως τα πέρατα του κόσμου  . Αντιλάλησε όλη η γη, ενώ η αναταραχή της θάλασσας  και τα πελώρια κύματα που σηκώθηκαν προμήνυαν ότι κάτι σημαντικό συμβαίνει.

Ο Ήλιος σταμάτησε το ολόχρυσο άρμα του και παρακολουθούσε τη θεά μέχρι να βγάλει την πανοπλία της  Όταν σταμάτησε η κοσμοχαλασιά που προκάλεσε η γέννηση της θεάς,  και  φύση ολόκληρη γαλήνεψε, βλέποντας τον Δία,  πέταξε στα πόδια του τα όπλα της , και τότε χάρηκε ο πολύνοος Ζεύς.

Παλαιότεροι τύποι του ονόματος της θεάς ήταν οι τύποι Αθάνα (δωρικός) και Αθήνη, το δε όνομα Αθηνά, που τελικά επικράτησε, προέκυψε από το επίθετο Αθαναία, που συναιρέθηκε σε Αθηνάα   Αθηνά. Στον  Κρατύλο  ο Πλάτων  ετυμολογεί το όνομα από το Α-θεο-νόα ή Η-θεο-νόα, δηλαδή η νόηση του Θεού . Συνδύαζε τη δύναμη και τη γενναιότητα με τη σύνεση και την εξυπνάδα.

Η Αθηνά αγαπούσε τις πολεμικές και τις καλές τέχνες και ασχολούνταν διαρκώς μ’ αυτές. Δεν είχε καθόλου ερωτικές περιπέτειες και συμβόλιζε την αιώνια παρθενία. Γι’ αυτό άλλωστε οι Αθηναίοι ονόμασαν το ναό της θεάς πάνω στην Ακρόπολη, Παρθενώνα. Η αιώνια νεότητά της προερχόταν από την αγνότητά της γι΄αυτό και ο Τειρεσίας τυφλώθηκε όταν την είδε γυμνή. Μόνο μια φορά λένε προσπάθησε να την ενοχλήσει ερωτικά ο Ήφαιστος, μα η θεά αντιστάθηκε παλικαρίσια. Από το σπέρμα του θεού που έπεσε στη γη γεννήθηκε ο Εριχθόνιος, ένας ονομαστός ήρωας της Αθήνας, που η θεά του συμπεριφερόταν σαν να ήταν γιος της.

Θεά της δράσης, του θάρρους και της ανδρείας, αντιμετώπισε τον Γίγαντα Εγκέλαδο στην σύρραξη Γιγάντων και θεών, και τον έριξε κάτω από το τέθριππο άρμα της.

Η πολεμική θεά στάθηκε στο πλευρό πολλών γνωστών ηρώων  όπως ο Ηρακλής που τον βοήθησε στη δοκιμασία των δώδεκα άθλων. Του χάρισε τα κύμβαλα που ήταν έργο του  Ήφαιστου και   χτυπώντας τα  ο ήρωας τρόμαξε τις Στυμφαλίδες όρνιθες που πέταξαν από τις κρυμμένες φωλιές τους και έτσι τις σκότωσε με τα βέλη του. Για να την ευχαριστήσει της αφιέρωσε τα χρυσά μήλα που έκοψε από τον κήπο των Εσπερίδων.

Με τη βοήθεια της θεάς ο Περσέας κατάφερε να εξοντώσει τη Γοργόνα, ένα τέρας που αντί για μαλλιά είχε φίδια και τα τρομερά της μάτια προκαλούσαν φριχτό πανικό σ’ όποιον τα αντίκριζε ή τον απολίθωναν. Ο ήρωας αντιμετώπισε το τέρας  με τη γυαλιστερή ασπίδα που του έδωσε η Αθηνά και την αποκεφάλισε ,παρακολουθώντας την πάνω  σε αυτή. Πρόσφερε το φοβερό κεφάλι της, που ακόμη και κομμένο διατηρούσε τις ιδιότητές του, στην Αθηνά. Η θεά τοποθέτησε το λεγόμενο «γοργώνειο» πάνω στην αιγίδα που της είχε κάνει δώρο ο πατέρας της και έγινε ένα  από τα σύμβολά της.

Μάζεψε το αίμα που πετάχτηκε από τις φλέβες του τέρατος και το έδωσε στον Ασκληπιό, ο οποίος το χρησιμοποίησε σαν γιατρικό

Ο Περσέας όταν σκότωσε την Μέδουσα ξεπήδησε από το σώμα της ο Πήγασος, το άλογο των ποιητών. Ο Βελλερεφόντης ζήτησε την βοήθεια του μάντη Πολύδωρου,  και  της Αθηνάς που του έδωσε  το χαλινάρι για να το τιθασεύσει.
Η θεά της στρατηγικής και του πολέμου είχε ενεργό δράση στον Τρωικό πόλεμο, όπου και προστάτευε την παράταξη των Ελλήνων

Αγαπημένοι της πολεμιστές ήταν ο Διομήδης, ο Αχιλλέας και ο Οδυσσέας. Στάθηκε στο πλάι τους σ’ όλες τις δύσκολες στιγμές. Όταν μάλιστα υπήρχε μεγάλος κίνδυνος, κατέφευγε σε θαύματα για να τους σώσει. Έκανε θεϊκή φωτιά να βγαίνει από την περικεφαλαία του Διομήδη και σκέπασε με πύρινο σύννεφο το κεφάλι του Αχιλλέα. Μάλιστα, στις πιο δύσκολες στιγμές μεταμορφωνόταν η ίδια σε Τρώα πολεμιστή και πήγαινε στις συγκεντρώσεις των αντίπαλων στρατηγών, δίνοντάς τους  λανθασμένες συμβουλές. Αλλά και όταν υπήρχαν διχόνοιες και διαφωνίες στο στρατόπεδο των Ελλήνων, πάντοτε κατάφερνε να προλάβει τα χειρότερα· όπως όταν δεν άφησε τον Αχιλλέα να σκοτώσει τον Αγαμέμνονα αν και τον είχε προσβάλει βαρύτατα.

Βοήθησε τον πολυμήχανο Οδυσσέα τόσο κατά τη διάρκεια του πολέμου όσο και κατά το δεκάχρονο ταξίδι της επιστροφής του. Στην Οδύσσεια, η Αθηνά παρεμβαίνει με μεταμορφώσεις. Παίρνει τη μορφή του Μέντορα και δίνει πολύτιμες συμβουλές και οδηγίες στον Τηλέμαχο.

Στέλνει επίσης όνειρα. Εμφανίζεται στον ύπνο της Ναυσικάς και τη συμβουλεύει να πάει να πλύνει τα ρούχα της στο ποτάμι, τη μέρα που ο Οδυσσέας πλησιάζει στο νησί των Φαιάκων.

Εμφανίζεται επίσης και στον ύπνο της Πηνελόπης και την συμβουλεύει να οργανώσει τον διαγωνισμό του Τόξου.

Προικίζει τον προστατευόμενο της με υπερφυσική ομορφιά για να γοητεύσει τη βασιλοπούλα και να τον φιλοξενήσει στο ανάκτορο του πατέρα της.

Σ’ άλλες περιπτώσεις ξεσηκώνει τον Δία να βοηθήσει τον Οδυσσέα. Με δική της παρέμβαση η Καλυψώ παίρνει εντολή ν’ αφήσει ελεύθερο τον ήρωα και να του δώσει μέσο για να ξαναβγεί στο πέλαγος.

Ο Ορέστης, ο γιος του Αγαμέμνονα, για να εκδικηθεί το φόνο του πατέρα του σκότωσε τη μητέρα του Κλυταιμνήστρα και τον εραστή της Αίγισθο. Όμως οι Ερινύες τον  καταδίωξαν και  εκείνος ήρθε στην Αθήνα και ζήτησε καταφύγιο στο ναό της θεάς. Στο  δικαστήριο στον Άρειο Πάγο για να κριθεί , πρόεδρος ήταν η ίδια η θεά και αθωώθηκε, γιατί η ψήφος της Αθηνάς, που ήταν αθωωτική, θεωρήθηκε διπλή. Από τότε θεσπίστηκε ο νόμος ότι η ισοψηφία στο δικαστήριο μετρούσε υπέρ του κατηγορουμένου.

Προστάτευε όλους γενικά τους τεχνίτες και τους βιοτέχνες. Η ίδια ήταν καταπληκτική υφάντρα

Η Αθηνά – Παλλάδα συμβόλιζε μερικά από τα πιο σημαντικά ιδεώδη του αρχαιοελληνικού πνεύματος. Συνδύαζε τη δύναμη και τη γενναιότητα με τη σύνεση και την εξυπνάδα. Αγαπημένα της σύμβολα ήταν η αιγίδα, το δόρυ, η κουκουβάγια και η ελιά.

Το Παλλάδιο είναι ένα ξύλινο αγαλματάκι στην Αιγίδα της Αθηνάς που το είχε φτιάξει προς τιμή της νύμφης Παλλάδος και το έριχνε η θεά σε διάφορες πόλεις . Το ΠΑΛΛΑΔΙΟ ΤΗΣ ΤΡΟΙΑΣ που είχε τρία μέτρα ύψος το κατασκεύασε η ίδια  και είναι  δώρο του Δία προς τον Δάνδανο βασιλιά των Τρώων . Υπάρχει και μία άλλη εκδοχή ότι ο Πάρις έκλεψε το Παλλάδιο  που το είχε φτιάξει η Αθηνά με τα οστά του Πέλοπα ,μαζί με την ωραία Ελένη   .

Ο Μάντης Τειρεσίας μάλιστα είχε πει ότι όσο αυτό το άγαλμα θα βρίσκεται μέσα στο Ίλιον οι Έλληνες δεν θα νικούσαν, γι΄αυτό  ο Οδυσσέας με τον Διομήδη το πήραν και μετά η Τροία έπεσε για πάντα. Υπάρχει και μία άλλη εκδοχή ότι ο Πάρις έκλεψε το Παλλάδιο  που το είχε φτιάξει η Αθηνά με τα οστά του Πέλοπα ,μαζί με την ωραία Ελένη   .

Η Μήτις, πρώτη σύζυγος του Δία και μητέρα της Αθηνάς ήταν για τους Έλληνες η προσωποποίηση της Φρόνησης, αλλά είναι και Κόρη του Ωκεανού και της Τηθύος, συνεπώς μετέχει του υδάτινου στοιχείου, του συναισθηματικού-θυμικού μέρους της ψυχής, ώστε η σύνεσις να μην είναι στερημένη και αποξηραμένη στοργής και τρυφερότητας .

Τό αρχαιότατο «γνώθι σ’ αυτόν» συνοδεύετο από την  θεά της σοφίας, την Παρθένο Αθηνά. Απόλλων και Αθηνά είναι οι Παιώνιοι θεοί, θεραπευτές του Ολυμπιακού Δωδεκαθέου, οι οποίοι από κοινού παρουσιάζουν τις ιδιότητες και τα σύμβολά των διά να αντιμετωπίσουμε τα πάθη της ψυχής μας τα οποία διά της υπερβολής και της οπτικής αναπαράστασης σε μυθολογικά τέρατα, στους ναούς, στα αγάλματα και στα αγγεία, μας αφυπνίζουν και μας αναγκάζουν να καθαρίσουμε την ψυχή μας.

Ο  καλύτερος καθαρμός είναι «ο κριτικός έλεγχος των κινήτρων των πράξεων και της συμπεριφοράς μας», λέγει ο Σωκράτης στον διάλογο «Σοφιστή», και στο φυσικό πεδίο τα συναισθηματικά πάθη των υπερβολών και των ελλείψεών μας, είναι της δικαιοδοσίας του Ποσειδώνος. Τέκνα Ποσειδώνος, τα θαλάσσια τέρατα, γεννήματα φαντασιώσεων (Ανταίος, Κερκύων, Βούσιρις, Άμυκος, Πολύφημος, Προκρούστης, Έρυξ κ. ά.) εξέρχονται απειλητικά και ύπουλα από την θάλασσα της ζωής  για να μας καταπνίξουν.
Όμως οι ορθές επιλογές είναι της δικαιοδοσίας της θεάς Αθηνάς, τελευταίο θεϊκό τέκνο του Διός, κατά τον Ησίοδο. Μόνο η σοφία της Αθηνάς μπορεί να καθοδηγήσει τη λογική μας, περιορίζοντας τη δράση του Ποσειδώνος, δηλ. τα συναισθηματικά μας τέρατα, όταν η τρίαινά του συνταράσσει διά της τρικυμίας των παθών την ψυχή μας.
Η θεά Αθηνά συνοδεύει τις ηρωϊκές ψυχές Ηρακλή, Θησέα, Περσέα,  Οδυσσέα …, που δίδουν την καθημερινή μάχη της ζωής στον πλανήτη μας, με επίγνωση του νόμου της ανταποδοτικής δικαιοσύνης. Και εμείς, καθ’ ομοίωσίν των, είμεθα ηρωικές ψυχές, όταν προσπαθούμε να απαλλαγούμε από τα τέρατα της ψυχής μας και να αποθεραπευτούμε με την βοήθεια της λογικής/Αθηνάς.
Πώς όμως θα δοθεί η μάχη αυτή,  για να καταστεί αυτοθεραπεία και να μη καταλήξει σε αυτοκαταστροφή, περίπτωση Βελλεροφόντη;
Η θεά Αθηνά γεννάται πάνοπλος. Η πανοπλία της – το κράνος, η ασπίς και το ακόντιο – αφ’ ενός την προστατεύει και αφ’ ετέρου την καθιστά άκρως μαχητική, όπως περιγράφονται στον Ομηρικό Ύμνο.

Η οργή της Αθηνάς είναι η οργή της διανοίας μας, όταν «αίφνης» αντιλαμβανόμεθα την άμεσο επερχομένη καταστροφή. Είναι η υπόδειξή της, ότι μόνον με την χρήση της πανοπλίας θα σωθούμε από τον όλεθρο  , συνέπεια της αφροσύνης, των ελλείψεων και των υπερβολών .
Η πανοπλία της Αθηνάς έχει τις εξής προληπτικές ιδιότητες κατά των ασθενειών:
Το κράνος προστατεύει την διάνοια από την εξωτερική φαντασίωση και τους υποβολιμαίους, ασύστατους φόβους, αλλά και ταυτοχρόνως απαιτεί την επαγρύπνησή μας, διότι η θεά σπανίως εμφανίζεται άνευ κράνους, και μας συμβουλεύει να μη το εγκαταλείπουμε ποτέ, ώστε να μη βυθισθούμε στον ύπνο της αδιαφορίας, της προσωπικής ευμάρειας και του εφησυχασμού.
Η ασπίς θωρακίζει το συναισθηματικό μας είναι,  από τις φοβίες/π ά θ η που ταράζουν τους βιολογικούς μας κύκλους, προξενώντας φυσικές ασθένειες στο σώμα μας και έχουν την αιτία τους στον ασταθή συναισθηματικό μας κόσμο, στα ποσειδώνια τέρατα του συναισθηματικού μας βίου που πλανώνται στα σπλάχνα μας (π λ ά ν α   τα  σ π λ ά χ ν α) απορρυθμίζοντας το συμ – π α θ η – τικό και το παρα – συμ – π α θ η – τικό μας σύστημα, το συμ + π ά σ χ ο ν με την ψυχή μας
Το ακόντιο, «…. σείσασ’ οξύν άκοντα». Η διάνοιά μας σείει το οξύ ακόντιο, εναντίον εκείνων, που επιβουλεύονται την υγεία μας, τόσο την σωματική, όσον και την ψυχονοητική. Δηλώνομε, διά του ακοντίου της Αθηνάς, ότι δεν θα επιτρέψουμε την παραπλάνησή μας και είμεθα έτοιμοι διά πόλεμο μέχρις εσχάτων.
Ο   ά κ ω ν  είναι ένα είδος ακοντίου, βραχύτερο και ελαφρότερο , ενώ Το  ά κ ο ς είναι  ιαματικό ή θεραπευτικό μέσον, γιατρικό

Με αυτό το επιθετικό όπλο, το α κ ό ν τ ι ο, εμφανίζεται για πρώτη φορά στην διάνοιά μας, η δυνατότης να φονεύσουμε το τέρας των παθών μας, αλλά και με το ά κ ο ς/γιατρικό να αποθεραπευτούμε διά της σοφίας της, που είναι η σοφία του όφεως. Ο όφις είναι το κατ’ εξοχήν σύμβολο επί του αγάλματός της, της Παρθένου Αθηνάς, του φιλοτεχνηθέντος υπό του Φειδίου εντός του Παρθενώνος εις τον Ιερόν Βράχο της Ακροπόλεως.

Η μεγαλύτερη γιορτή της πόλης των  Αθηνών  πραγματοποιούνταν  τον μήνα Εκατομβαιώνα (Ιούλιο-Αύγουστοο) και ήταν τα Παναθήναια.   Ο Φειδίας   την αποτύπωσε  στη ζωφόρο του Παρθενώνα, εκφράζοντας τον θαυμασμό του γι΄αυτή την γιορτή.

Η θεά Αθηνά, προστάτιδα της πόλης της Αθήνας, ήταν η αγαπημένη θεά των κατοίκων. Προς τιμήν της, οι Αθηναίοι οργάνωναν κάθε καλοκαίρι τα Μικρά Παναθήναια και κάθε τέσσερα χρόνια τα Μεγάλα Παναθήναια που διαρκούσαν δώδεκα μέρες. Ο εορτασμός των Μεγάλων Παναθηναίων ήταν λαμπρός και μεγαλοπρεπής. Γινόταν μεγάλη γιορτή με μουσικές και χορευτικές εκδηλώσεις, αθλητικούς αγώνες, αλλά και θρησκευτικές τελετές και θυσίες.

Όλο το χρόνο, τέσσερις κοπέλες από καλές οικογένειες της Αθήνας, οι εργαστίνες, ύφαιναν το ιερό πέπλο. Το πέπλο αυτό ήταν κίτρινο και κεντημένο με σκηνές από τη Γιγαντομαχία. Έπειτα το πέπλο μεταφερόταν γύρω-γύρω στην πόλη πάνω σε μια καρότσα με μορφή καραβιού, την οποία ακολουθούσε μία μεγαλοπρεπής, εορταστική πομπή. Τα Μεγάλα Παναθήναια κρατούσαν δώδεκα ημέρες. Όλος ο κόσμος ξεσηκωνόταν. Άνδρες και γυναίκες από την Αθήνα, αλλά και ξένοι από άλλα μέρη της Ελλάδας, έρχονταν να τιμήσουν τη θεά Αθηνά και να πάρουν μέρος στη γιορτή. Κατά τη διάρκεια των δώδεκα αυτών ημερών, γίνονταν αθλητικοί αγώνες, όπως αγώνες δρόμου, πυγμαχία, πένταθλο, πάλη,  αρματοδρομίες, ιπποδρομίες, ακοντισμός.

Πραγματοποιούνταν αγώνας πυρρίχιου χορού, στον οποίο συμμετείχαν ένοπλοι άντρες κάθε ηλικίας.

Γίνονταν επίσης και μουσικές εκδηλώσεις, στο περίφημο Ωδείο, που είχε χτίσει ο Περικλής. Σε όλες αυτές τις εκδηλώσεις προσφέρονταν πλούσια έπαθλα, όπως χρήματα, τρόφιμα, στεφάνια από κλαδιά ελιάς στολισμένα με χρυσάφι. Η πιο σπουδαία μέρα απ’ όλες ήταν η τελευταία, γιατί τότε γινόταν η μεγάλη πομπή του ιερού πέπλου προς την Ακρόπολη. Η πομπή ξεκινούσε από το Δίπυλο -κοντά στον Κεραμεικό, τη γειτονιά των αγγειοπλαστών- και προχωρώντας μέσα από την Αγορά έφτανε στους πρόποδες της Ακρόπολης. Εκεί, οι εργαστίνες κατέβαζαν το πέπλο από το «καράβι» και το έδιναν με σεβασμό στους ιερείς, που θα στόλιζαν μ’ αυτό το ιερό, ξύλινο ξόανο της θεάς Αθηνάς. Η παράδοση του ιερού πέπλου συνοδευόταν από θυσίες και προσευχές στο βωμό της Αθηνάς, όπου βρισκόταν, παλιά, ο αρχαίος ναός της.

Στον Μαραθώνα και την Κόρινθο τελούσαν λαμπαδηφορίες προς τιμήν της ελλωτίδος θεάς, που σημαίνει την λάμψη του ήλιου.

Μακριά η πορεία του ανθρώπου, δύσκολη η διαδρομή που απαιτεί ευσέβεια, διάκριση ,σύνεση, στρατηγική, όλη δηλ. την ψυχική πανοπλία της θεάς Αθηνάς, για την ανέλιξή του, προς την «εντελέχειά» του.

Άμυνα η Ασπίδα , επίθεση το δόρυ της και έπαθλο της ορθής κατανόησης η περικεφαλαία της που προστατεύει το Νου, το στρατηγικό κέντρο των συλλογισμών από κάθε ξένη επιβουλή.

Οι Έλληνες μέσα από μία μακρόχρονη περιπλάνηση σε αφιλόξενα μέρη σε ερημικά νησιά, αντιμετωπίζοντας φοβερά και εχθρικά τέρατα, κολυμπώντας σε φουρτουνιασμένες θάλασσες, ήρθε ο καιρός να επανακτήσουν τη μνήμη τους, νέα και απαστράπτουσα, ένη και νέα. Να ξαναβρούν τις χαμένες έννοιες, αρετές και αλήθειες της μυθιστορίας τους, με προεξάρχουσα τη Δικαιοσύνη  και να οργανώσουν, να καθιερώσουν μία μεγαλειώδη πομπή  για τη θεά τους, την Αθηνά-Σοφία που είναι το επιστέγασμα των ιδιοτήτων-τέκνων του Διός, επιστρέφοντας νικητές σε μία φωτεινή πατρίδα, βαδίζοντας τον δρόμο που οδηγεί προς τον ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ, το λαμπρότερο μνημείο όλων των εποχών  στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού. 

Η ΠΑΡΕΑ